Brus (1910-2012 zamknięta, zaj.tramwajowa)

Zajezdnia tramwajowa Brus
czynna od 1910 do 2012

Zajezdnia tramwajowa Brus mieści się w Łodzi przy ul. Konstantynowskiej 115 (u zbiegu Lontowej). Jest najmniejszą i jedną z bardziej urokliwych w Polsce. Zawdzięcza to swojej infrastrukturze, która przez sto lat zmieniła się stosunkowo niewiele. Była trzecią i ostatnią remizą (zajezdnią) wybudowaną przez Łódzkie Wąskotorowe Elektryczne Koleje Dojazdowe (dalej: ŁWEKD). Potrzeba jej powstania zrodziła się wraz z budową linii do Konstantynowa Łódzkiego, której położenie było dość odległe od istniejących zajezdni na Chocianowicach i Helenówku. Dla uniknięcia kosztów, wynikających z  korzystania z miejskich torów należących do Kolei Elektrycznej Łódzkiej (dalej: KEŁ), ŁWEKD postanowiły wykupić grunty rolne o powierzchni ok. sześciu tys. metrów kwadratowych w podłódzkiej miejscowości Brus i wybudować na nich własną zajezdnię. W dniu 17.12.1910 r. uroczyście uruchomiono linię tramwajową do Konstantynowa Łódzkiego. Tę datę przyjęto również za oficjalne otwarcie zajezdni.

Zajezdnię wyposażono w pięciostanowiskową halę z kanałami oraz budynki gospodarcze, z których większość wybudowano z cegły. Oprócz głównego, piętrowego domu mieszkalnego, powstał obok mniejszy – parterowy oraz hala maszynowa i budynek magazynowy z kuźnią. Zajezdnia posiadała także własną studnię. Całość ogrodzono drewnianym parkanem. Na powyższym rysunku (foto 2) przedstawiono układ torów i usytuowanie pomieszczeń gospodarczych. Rysunek powstał na bazie archiwalnego planu z lat 40. i nie wiadomo, czy w momencie uruchomienia zajezdnia posiadała wagę i wieżę ciśnień.

Linia tramwajowa oraz zajezdnia były dumą i symbolem postępu dla gminy Brus. Przystanek nazywano „stacyjką”, której ówczesną pracą kierowali zawiadowca z pomocą drogomistrza i mistrz zaplecza. Wszyscy mieli mieszkania na terenie zajezdni. Pracownicy „kolejki dojazdowej” podlegali ustawodawstwu kolejowemu, a więc formalnie byli kolejarzami. Z drugiej strony ich praca nie odbiegała znacząco od pracy łódzkich tramwajarzy, do których chyba było im bliżej. Najliczniejszą grupę stanowili konduktorzy i motorniczowie. To głównie oni, z racji umundurowania i bezpośredniego obcowania z pasażerami, kreowali wizerunek tramwajarzy, którzy w tamtych czasach cieszyli się dużym szacunkiem. Nie wiadomo jak liczna była początkowo załoga na Brusie - prawdopodobnie nie przekraczała 70 osób.

(...)

Przemiany gospodarcze dokonujące się w Polsce po 1989 r. znalazły również odbicie w nowej organizacji przedsiębiorstwa. W dniu 18.12.1991 r. Rada Miejska w Łodzi podjęła uchwałę w sprawie wyboru przez Gminę Łódź organizacyjno-prawnej formy prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie lokalnego transportu zbiorowego, wykonywanego do tej pory przez MPK Łódź. Niespełna rok później w dniu 26.11.1992 r., w Sądzie Rejonowym zarejestrowano spółkę pod nazwą „MPK-Łódź Sp. z o.o.”. Podlegała ona przepisom prawa handlowego i miała zapewnić komunikację na terenie Łodzi i w okolicach. Spółka zawarła z Gminą umowę o nieodpłatnym użytkowaniu budynków i ruchomych środków trwałych byłego MPK Łódź. Dla zagospodarowania pozostałego majątku oraz spłaty zobowiązań finansowych likwidowanego przedsiębiorstwa utworzono czasowo jednostkę organizacyjną pod nazwą „MPK Łódź - w likwidacji”. I tak historia niejako zatoczyła koło. Zajezdnia na Brusie znów pozostała tylko z liniami do Konstantynowa Łódzkiego i Lutomierska.
Po dwuletnim okresie likwidacji zajezdni Brus jako dawnego zakładu MPK, w dniu 1.02.1994 r. rozpoczęła działalność spółka z o.o. „Tramwaje Podmiejskie”, której udziałowcami zostały gminy Łódź, Konstantynów i Lutomiersk. Od tej pory Spółka świadczy usługi przewozowe na liniach 43 i 43 bis. Oprócz tramwajów, od 20.07.1999 r., Spółka świadczy również usługi przewozowe busami, a od kilku lat także autobusami na linii 97. Dzięki przychylności i zaangażowaniu Władz, co jakiś czas organizowane są imprezy okolicznościowe we współpracy ze stowarzyszeniem Klub Miłośników Starych Tramwajów.

Tekst opracowany przez Wojciecha Dębskiego pochodzi z jego strony ŁÓDZKIE TRAMWAJE I AUTOBUSY.

W całości tekst o zajezdni Brus można przeczytać pod adresem: http://mkmlodz.webd.pl/zajbrus/brus.htm

Zdjęcia (60)